RZYMSCY
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
12 NAJWSPANIALSZYCH BOGÓW RZYMSKICH :
Jowisz, Jupiter
bóg nieba, burzy i deszczu, najwyższy władca nieba i ziemi, ojciec bogów.
Był źródłem władzy (łac. imperium), jaką dzierżyli rzymscy urzędnicy. Rzymscy władcy i wodzowie starali się
pozować na ludzkie ucieleśnienie czy odzwierciedlenie Jowisza. Pospolicie utożsamiany jest z greckim Zeusem, z czasem przejął jego cechy.
Atrybutami Jowisza były piorun i orzeł. Syn Saturna. W rzeczywistości jest to (tożsamy z Zeusem) praindoeuropejski bóg dziennego nieboskłonu,
burzy i piorunów.
Przydomki :
- Fulgator - ciskający pioruny,
- Pluvius - zsyłający deszcz,
- Serenator - przywracający pogodę,
- Stator - wspierający szeregi walczących żołnierzy,
- Victor - zwycięski,
- Optimus - najlepszy,
- Maximus - największy.
Junona
żona Jowisza, małżonka Jowisza. Zakresem swych możliwości i obowiązków przypominała Herę. Często jest z nią utożsamiana.
Była opiekunką życia kobiet, w tym życia seksualnego i macierzyństwa. Należała do Trójcy Kapitolińskiej, w skład której wchodzili również bóg Jowisz i bogini Minerwa.
Mianem iuno określano też półboską, śmiertelną istotę opiekującą się kobietą i towarzyszącą jej od urodzin aż do śmierci. Uważano, że każda kobieta miała swoją własną, indywidualną iuno. Było to więc coś w rodzaju anioła stróża.
Neptun
bóg wód, chmur i deszczu, odpowiednik greckiego Posejdona, boga morza. Atrybutem Neptuna był trójząb.
Czczony wraz z bóstwem żeńskim zwanym Salacją lub Venilią (identyfikowanym z grecką Amfitrytą, w mitologii greckiej żoną Posejdona).
Był również opiekunem koni i wyścigów (Neptunus Equester). Jego świątynie znajdowały się blisko wyścigów (Circus Maximus i Circus Flaminius) oraz na Polu Marsowym (świątynia wzniesiona przez Agryppę po zwycięstwie nad Sekstusem Pompejuszem).
Minerwa
bogini - cywilizatorka. Opiekunka rzemiosł, kunsztów, sztuki, wiedzy, literatury, patronka nauczycieli. Bogini mądrości.
Mars
bóg wojny, znany już u Etrusków jako Maris. Obok Jowisza i Kwirynusa jeden z głównych bogów w mitologii rzymskiej. Odpowiednik greckiego Aresa. Początkowo czczony jako patron pór roku, szczególnie wiosny.
Pasterze powierzali swoje stada opiece Marsa przed watahami wilków.
Między innymi do Marsa śpiewali swoje pieśni saliowie. Był czczony jako ojciec bliźniąt: Romulusa i Remusa.
Poświęcono mu pierwszy miesiąc w kalendarzu rzymskim - marzec (łac. mensis Martius), kiedy to tradycyjnie pogoda pozwalała wznowić lub rozpocząć działania wojenne.
Marsowi poświęcony był: wilk, dzięcioł i dąb. Jako Mars Gradivus, kroczył na czele wojsk na polu bitwy i pod taką postacią był czczony w starej świątyni na Via Appia, poza murami miasta.
Wenus, Wenera
bogini miłości. Utożsamiana od II wieku p.n.e. z grecką Afrodytą.
Wcześniej Wenus była italską boginią wiosny, roślinności i ogrodów warzywnych.
Głównymi atrybutami tej bogini były owoce i kwiaty. Natomiast zwierzętami, które jej towarzyszyły były gołębie. W sztuce najczęściej była ukazywana naga lub do połowy obnażona, ale także jako piękna i młoda jadąca rydwanem zaprzężonym w gołębie.
Wenus była najbardziej czczona przez ród Juliuszów, zwłaszcza za czasów Juliusza Cezara, gdyż uważano, że bogini była antenatką Juliuszów.
Ród ten mianowicie wywodził swe korzenie od Julusa, syna Eneasza, protoplasty Rzymian, który z kolei miał być synem Trojanina Anchizesa i Wenus. Najstarsza świątynia Wenus znajdowała się na Kapitolu.
Apollo
syn Zeusa i Leto. Urodził się na wyspie Delos. Był bliźniaczym bratem Artemidy. Uważany za boga piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz,
Przebywał na Parnasie, skąd zsyłał natchnienie. Apollo był najmłodszym i najładniejszym bogiem spośród mężczyzn.
Diana
bogini łowów, przyrody (świata roślinnego i zwierzęcego, gór, lasów, gajów, źródeł leczniczych), płodności, Księżyca (lub światła księżycowego).Pierwotnie była italską boginią wszelkiego życia na ziemi, nosiła przydomek Genitalis (Pomocna, przy porodzie).
W VI wieku p.n.e. została utożsamiona z grecką Artemidą. W sztuce starożytnego Rzymu najczęściej przedstawiano ją na wzór Artemidy, to jest w krótkim chitonie, z łukiem i kołczanem ze strzałami, z półksiężycem. Początkowo miejscem kultu Diany były gaje, później świątynia na Awentynie zbudowana przez Serwiusza Tuliusza.
Specjalnym rodzajem kultu była obdarzana Diana w gaju pod Arycją (staroż. Aricia, ob. La Riccia), gdzie za pomocą wody z miejscowych źródeł kapłani leczyli chorych.
Wulkan
bóg ognia i kowalstwa, wulkanów. Nazywany też Mulciber.
Utożsamiany był z greckim bogiem Hefajstosem. Oddawano mu cześć w świątyni na Polu Marsowym.
Jego święto, Vulcanalia (Volcanalia), obchodzono 23 sierpnia. Podczas uroczystości wrzucano do ognia ryby, a czasami i inne zwierzęta.
Wzywano go zawsze podczas gaszenia pożarów. Od jego imienia pochodzi również nazwa wulkanu jako tworu geologicznego.
Wierzono, że odgłosy dochodzące z pobliskiego wulkanu – Etny – są wynikiem jego pracy, gdyż był kowalem. Odlewał on groty strzał i zbroje dla Marsa, Minerwy oraz pioruny dla Jowisza.
Westa
bogini ogniska domowego i państwowego, rzymski odpowiednik bogini Hestii z mitologii greckiej. Jedno z najważniejszych bóstw rzymskich.
Kult Westy miał rodowód praindoeuropejski. Jest to przypuszczalnie jedno z najstarszych bóstw europejskich.
Tradycja przypisuje wprowadzenie kultu Westy królowi Numie Pompiliuszowi. Jednak dokonał on prawdopodobnie tylko wprowadzenia kultu Westy jako bogini ogniska państwowego i wybudował odpowiednią świątynię. Sam kult ogniska domowego jest przypuszczalnie przedhistoryczny i przed Numą był uprawiany prywatnie przez poszczególne rodziny (familiae) i szczepy (gentes) italskie.
Świątynia Westy, pierwotnie umiejscowiona była (wraz z gajem) na stoku Palatynu, a obecnie znajduje się na Forum Romanum w Rzymie.
Płonął w niej wieczny, reprezentujący samą Westę ogień, którym opiekowały się kapłanki-dziewice zwane westalkami.
Jego zgaśnięcie uznawano za zły zwiastun dla państwa. Palenisko było czyszczone raz do roku, 1 marca (który to dzień był początkiem roku w kalendarzu rzymskim) po czym odbywała się uroczysta ceremonia odnowienia ognia. Rozpalania dokonywano przez potarcie dwóch kawałków drewna, pochodzącego z pnia drzewa owocującego.
Jego ostateczne wygaszenie nastąpiło w 394 r. n.e. na polecenie chrześcijańskiego cesarza Teodozjusza Wielkiego.
Merkury, Mercury
bóg handlu, zysku i kupiectwa; także złodziei i celników, posłaniec bogów. Jego imię pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego merx lub też mercator, co oznacza "kupiec". Za jego odpowiednika w mitologii greckiej można uznać Hermesa, zaś w panteonie etruskim – Turmsa.
Świątynia Merkurego w Circus Maximus, pomiędzy wzgórzami Awentyn i Palatyn została wzniesiona w 495 roku p.n.e.
Miejsce nadawało się dobrze jako miejsce kultu boga handlu i szybkości, jako że znajdował się tam jeden z głównych ośrodków handlu, a także tory wyścigowe.
Usytuowanie świątyni pomiędzy plebejuszowską twierdzą na Awentynie a patrycjuszowskim centrum na Palatynie, podkreślało również rolę mediatora przypisywaną często Merkuremu.
Cerera, Ceres
bogini wegetacji i urodzajów. Zaczęła być utożsamiana z grecką Demeter prawdopodobnie w V wieku p.n.e.Córka Saturna i Ops. Była siostrą i kochanką Jowisza, matką Prozerpiny (ojcem Prozerpiny był Jowisz).
Jej pozostałe rodzeństwo to: Junona, Westa, Neptun i Pluton. Była jedną z najstarszych oryginalnych rzymskich bogiń, według tradycji miała swojego kapłana już w okresie królewskim.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BOGINIE :
Aeternitas - bogini personifikująca wieczność ludu rzymskiego, imperium i Rzymu.
Angerona - bogini podziemia.
Angitia - bogini czczona w postaci węża i utożsamiana z Medeą.
Annona - bogini urodzaju.
Astrea - bogini sprawiedliwości.
Aurora - bogini rozpoczynającego się dnia.
Bogini wojny, siostra i towarzyszka Marsa. Obok jej świątyni na Polach Marsowych w Rzymie odbywała się zawsze symboliczna uroczystość wypowiedzenia wojny przez fecjałów ludom, które graniczyły z państwem rzymskim. Atrybutem Bellony jest miecz.
Bona Dea - córka Faunusa, dobra bogini kobiet.
Cardeia - bogini wejścia (drzwi). Strzegła dzieci przed złymi duchami.
Clementia - bogini łagodności.
Concordia - bogini zgody.
Dendera - bogini lasów i łowów. Bóstwo Księżyca.
Discordia - bogini niezgody.
Epona - starorzymska bogini opiekująca się hodowlą koni, osłów i mułów.
Fama - bogini wieści i gadatliwej plotki.
Fauna - bóstwo płodności i urodzaju, żona boga Fauna.
Febris - bogini personifikująca febrę.
Fecunditas - bogini płodności.
Feronia - bogini wyzwoleńców.
Fides - bogini wierności.
Flora - bogini wiosny i kwiatów.
Fornaks - bogini patronująca piecom piekarskim i piecom do suszenia ziarna.
Fortuna - bogini kierująca ludzkimi losami.
Furie - rzymskie boginie zemsty, karają zbrodnie i grzechy ludzkości.
Gracje - boginie wdzięku i radości (Daino, Pefredo i Enio).
Hilaritas - bogini wesołości.
Justitia - bogini sprawiedliwości. Zbrodnie ludzi zmusiły ją do ucieczki na nieboskłon, gdzie stała się konstelacją Panny.
Juturna - bogini źródeł i opiekunka wszystkich wód. Według Wergiliusza była siostrą Turnusa. Często łączono ją z Jowiszem lub Janusem. Miejscem jej kultu było Lawinium, nad rzeką Numicjusz oraz Forum Romanum w Rzymie.
Juwentas - bogini młodości.
Kloacyna - bogini ścieków.
Kybele - bogini płodności, patronka rolnictwa.
Lawerna - bogini zysku, patronka złodziei i oszustów.
Libitina - bogini śmierci i patronka obrzędów pogrzebowych.
Lua - pradawna bogini zsyłająca na nieprzyjaciela sakralną zmazę (zarazę).
Luna - prawdopodobnie sabińskie bóswo księżyca, utożsamiane z Dianą.
Mater Matua - bogini poranku, kobiecej dojrzałości i kobiet zamężnych.
Mens Bona - bogini pozwalająca zachować jasność umysłu i spokój ducha w niesprzyjających okolicznościach.
Mors - bogini personifikująca śmierć.
Nerio - bogini uosabiająca męstwo.
Ops - bogini obfitości, małżonka Saturna.
Pales - bogini patronująca stadom kóz i owiec.
Parki - boginie losów ludzkich.
Patientia - bogini cierpliwości.
Pax - bogini pokoju.
Pietas - bogini czułego przywiązania i pobożnej czci dzieci do rodziców.
Pomona - bogini sadów i owoców.
Providentia - bogini przezorności.
Pudicitia - bogini wstydliwości niewieściej, skromności i czystości.
Salcia - bogini personifikująca wodę morską, należała do świty Neptuna.
Salus - bogini zdrowia i pomyślności, personifikująca ocalenie.
Securitas - bogini bezpieczeństwa.
Spes - bogini nadziei.
Tellus, Terra Mater - bogini personifikująca Ziemię - żywicielkę.
Victoria - bogini zwycięstwa.
Virtus - bogini dzielności.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BOGOWIE:
Aeolus - bóg wiatrów, syn Jowisza.
Aius Locutius - bóstwo, które objawiło się tylko raz, przepowiadając najazd Galów na Rzym w roku 390 p.n.e. W miejscu, gdzie usłyszano jego głos, postawiono świątynię.
Akwilon - bóg wiatru północno - wschodniego.
Amor, Kupid - bóg miłości, syn bogini Wenus i boga Marsa.
Auster - bóg wiatru południowego.
Awentyn - syn Herkulesa i Rei, bóg wzgórza Awentyn.
Bachus, Bakchus - bóg winnej latorośli, wina i płodnych sił przyrody.
Boreasz - bóg wichru północnego, syn Eos i Astrajosa.
Consus - bóg pierwotnie patronujący spichrzom i bóstwo dobrych rad.
Deus Fascinus - rzymskie bóstwo czarów.
Dis, Dis Pater - bóg świata podziemnego i bogactwa.
Eol - bóg wiatrów i burz. Podległe mu były wiatry:
- Akwilon - władca (bóg) wiatru północnego,
- Eurus - władca (bóg) wiatru wschodniego,
- Auster - władca (bóg) wiatru południowego,
- Favonius - władca (bóg) wiatru zachodniego.
Eskulap - bóg sztuki lekarskiej.
Faun - staroitalski bóg pól i lasów górskich, opiekun pasterzy, darzący płodnością ich stada;
przedstawiany w postaci brodatego mężczyzny, utożsamiany z gr. Panem.
Febus - bóg słońca i światła.
Fons, Fontus - syn Janusa i Luturny, bóg źródeł.
Geniusz - bóstwo personifikujące siłę i potencję duchową mężczyzny.
Honos, Honor - bóstwo personifikujące honor i cześć jako nagrodę za męstwo.
Janus - jedno z najstarszych bóstw italskich, czczony jako bóg wszelkiego początku, bóg drzwi i bram domów. Atrybuty to klucze i laska. Poświęcono mu Kalendy czyli pierwszy dzień miesiąca.
Kwirynus - bóg pochodzenia sabelskiego, patronujący zgromadzeniu ludu rzymskiego.
Liber Pater - bóstwo urodzajów.
Merkury, Mercury - bóg handlu i zysku. Od łacińskiego słowa Merx- „Towar”.
Momus - bóg żartów, kpin i drwin.
Orcus - bóg świata zmarłych.
Picus - bóg lasów i przepowiedni, znakomity wróżbita.
Portunus - bóg, opiekun portów i przystani wodnych.
Priapus - czczony pierwotnie nad Hellespontem bożek ogrodów i sadów, osławiony z powodu swej jurności. Jego świętym zwierzęciem był osioł.
Saturn - bóg rolnictwa i zasiewów, mąż bogini Ops. Od łacińskiego Sator- „Siewca”.
Silwanus, Sylwan - bóg pól i lasów, opiekun zwierzyny, trzody i winnic.
Sol - bóstwo sabińskie wprowadzone do panteonu bogów rzymskich, a następnie utożsamiane z Heliosem.
Summanus - bóg nocnych błyskawic.
Tiberinus - bóg rzeki Tybr.
Terminus - bóg granic, identyfikowany z kamieniem granicznym pól.
Wertumnus - bóg przemian w przyrodzie, głównie w sadach.
Wolturnue - syn Janusa, bóg kampańskiej rzeki o tej samej nazwie.
Virbius - bóstwo czczone w gaju Diany w Arycji, utożsamione z greckim Hippolitem. Syn Virbiusa,
noszący to samo imię walczył z Turnusem przeciwko Eneaszowi.
