CELTYCCY
Bogowie często przybierali kształty zwierząt - totemów
Na przykład wspominana wcześniej Epona związana była z ogierem lub klaczą, Artaois - z niedźwiedziem, Mercurio Moccos i Arduina - z dzikiem, Cernunnos - z jeleniem. Zwierzęce totemy pojawiły się jeszcze przed wyższym zorganizowaniem religii celtyckiej i przez wieki kojarzyły się z bóstwami antropomorficznymi lub pełniły rolę ich atrybutów.
Z czasem religia celtycka zwróciła się ku bóstwom solarnym związanym bardziej z pierwiastkiem męskim, co związane było z przemianą organizacjii społecznej na patriarchalną. Bóstwem plemienia stał się bóg męski, któremu towarzyszyła bogini będąca zazwyczaj jakimś wcieleniem Epony. Każde plemię posiadało boga. Niektórzy z nich zyskiwali większe znaczenie i ich kult rozprzesztrzeniał się. Skutkiem tego są duże trudności w zarysowaniu konkretnego panteonu jednak wymienić można trzech najważniejszych bogów: Taranisa, Esusa i Teutatesa. Pierwszy z nich władał gromem niebieskim i przez Juliusza Cezara utożsamiany był z Zeusem. Jego atrybutem jest potężny młot, co z kolei nasuwa skojarzenie z germańskim Thorem.
Taranis
Był ojcem bogów. Występuje on też pod imieniem Sucellos wraz ze swoją żoną Nautosveltą. Taranis obdarzony był oprócz tego wieloma epitetami, takimi jak: Najwyższy (Uxellimus), Ten, Co Zadaje Potężny Cios (Bussumaus) oraz Bóg Dębu (Baginatis).
Esus
Na jednym z jego przedstawień, znalezionym pod katedrą Notre - Dame w Paryżu widoczny jest jako drwal ścinający drzewo, prawdopodobnie poświęcony był mu dzik. Wiadomo o nim niewiele więcej.
Teutates (Cały Lud)
Najprawdopodobniej był bogiem jedności plemiennej. Niektórzy badacze uważają, że Teutates był najważniejszym bogiem panteonu galijskiego, którego imienia własnego nie wymawiano, być może z powodu jakiegoś tabu.
Ogma
Był bogiem, któremu Celtowie zawdzięczają sakralne pismo ogam był Ogmios, inaczej nazywany też Ogma lub Ogme. Uosabiał on siłę, jednak nie tą fizyczną lecz raczej potęgę wymowy. Ogmiosa wyobrażano jako brodacza, do języka którego złotymi łańcuchami przytwierdzeni byli za uszy ludzie lub głowy ludzkie.
W przekazach iryjskich spotyka się dwie generacje bóstw
Pierwsza to bogowie pierwotnie zamieszkujący Wyspę, jej prawdziwi władcy, druga to bóstwa związane z przybyciem celtyckich najeźców. Pierwsza generacja to Fomoraig, mityczni przodkowie Celtów, w starych legendach znani jako Fin Bolg, czyli Ludzie Bolg. Początkowo bóstwa te uosabiały twórcze siły przyrody. Jednak z czasem, pokonani przez nowe siły, stali się uosobieniem zła, świata podziemnego i śmierci. Nazwa Fomoraig oznaczać może podmorskich gigantów.
Do generacji tej należeli: Balor - cyklop, który miał zdolność niszczenia wszystkiego, na czym spoczęło jego spojrzenie, a do podniesienia jego powieki potrzeba było czterech ludzi; Elatha - ojciec Bresa i Ogmy, prawdopodobnie bóg wiedzy; Bres, którego nowa generacja wybrałą w pewnym czasie na swego króla, co ma symbolizować okresowy triumf ciemności nad światłem; Indech - syn bogini Domnann, królowej świata podziemnego; Tethra - mąż bogini wojny, władca umarłych; Net - bóg wojny, dziedek Balora i mąż Nemy, bogini wojny.
Drugą generacją byli Tuatha De Danann - Plemię Bogini Danu, występują też pod nazwą Fir Dea - Ludzie Bogini lub Tuatha Dea - Plemię Bogini. W wyniku pewnych przemian, Tuatha De Danann stali się bogami wojującymi. W przekazach, jakie dotrwały do wspólczesności mamy do czynienia ze znacznie uczłowieczonymi bóstwami, jednak zachowali oni swoje nadrzyrodzone moce, takie jak niezwykła moc i nieśmiertelność. Najwyższe stanowisko piastowała oczywiście matka rodu. Danu była zrówno boginią urodzaju, jak i świata podziemnego. Składano jej najprawdopodobniej ofiary z ludzi.
Dagda
Dobry Bóg lub Dobra Ręka (w znaczeniu zręczna). Znany jest też pod imionami takimi jak Cera (Stwórca) i Ruaidh Rofhessa (Czerwonowłosy Doskonałej Wiedzy). Był bogiem druidów, uosobieniem doskonałości i tajemnej , doskonałej wiedzy. Posiadał kocioł, którego zawartość nigdy się nie wyczerpywała, dwa wieprze, z których jeden był zawsze żywy a drugi gotowy do spożycia i drzewa zawsze obsypane owocami. Świadczyć to musi, że był również bóstwem obfitości. Dodatkowo był właścicielem magicznego kija lub maczugi, którą zabijał, ale jednocześnie odradzał zabitego. Niektórzy badacze identyfikują tego boga z iryjskim Cromm Cruaich, co oznacza Głowa Grobowca lub Głowa Skrwawiona. Podczas święta Samhain ofiarowywano mu co trzeciego syna, zraszając krwią ołtarz i zakopująć poćwiartowane członki dzieci w różnych częściach pól w celu zagwarantowania urodzaju.
Na przykład wspominana wcześniej Epona związana była z ogierem lub klaczą, Artaois - z niedźwiedziem, Mercurio Moccos i Arduina - z dzikiem, Cernunnos - z jeleniem. Zwierzęce totemy pojawiły się jeszcze przed wyższym zorganizowaniem religii celtyckiej i przez wieki kojarzyły się z bóstwami antropomorficznymi lub pełniły rolę ich atrybutów.
Z czasem religia celtycka zwróciła się ku bóstwom solarnym związanym bardziej z pierwiastkiem męskim, co związane było z przemianą organizacjii społecznej na patriarchalną. Bóstwem plemienia stał się bóg męski, któremu towarzyszyła bogini będąca zazwyczaj jakimś wcieleniem Epony. Każde plemię posiadało boga. Niektórzy z nich zyskiwali większe znaczenie i ich kult rozprzesztrzeniał się. Skutkiem tego są duże trudności w zarysowaniu konkretnego panteonu jednak wymienić można trzech najważniejszych bogów: Taranisa, Esusa i Teutatesa. Pierwszy z nich władał gromem niebieskim i przez Juliusza Cezara utożsamiany był z Zeusem. Jego atrybutem jest potężny młot, co z kolei nasuwa skojarzenie z germańskim Thorem.
Taranis
Był ojcem bogów. Występuje on też pod imieniem Sucellos wraz ze swoją żoną Nautosveltą. Taranis obdarzony był oprócz tego wieloma epitetami, takimi jak: Najwyższy (Uxellimus), Ten, Co Zadaje Potężny Cios (Bussumaus) oraz Bóg Dębu (Baginatis).
Esus
Na jednym z jego przedstawień, znalezionym pod katedrą Notre - Dame w Paryżu widoczny jest jako drwal ścinający drzewo, prawdopodobnie poświęcony był mu dzik. Wiadomo o nim niewiele więcej.
Teutates (Cały Lud)
Najprawdopodobniej był bogiem jedności plemiennej. Niektórzy badacze uważają, że Teutates był najważniejszym bogiem panteonu galijskiego, którego imienia własnego nie wymawiano, być może z powodu jakiegoś tabu.
Ogma
Był bogiem, któremu Celtowie zawdzięczają sakralne pismo ogam był Ogmios, inaczej nazywany też Ogma lub Ogme. Uosabiał on siłę, jednak nie tą fizyczną lecz raczej potęgę wymowy. Ogmiosa wyobrażano jako brodacza, do języka którego złotymi łańcuchami przytwierdzeni byli za uszy ludzie lub głowy ludzkie.
W przekazach iryjskich spotyka się dwie generacje bóstw
Pierwsza to bogowie pierwotnie zamieszkujący Wyspę, jej prawdziwi władcy, druga to bóstwa związane z przybyciem celtyckich najeźców. Pierwsza generacja to Fomoraig, mityczni przodkowie Celtów, w starych legendach znani jako Fin Bolg, czyli Ludzie Bolg. Początkowo bóstwa te uosabiały twórcze siły przyrody. Jednak z czasem, pokonani przez nowe siły, stali się uosobieniem zła, świata podziemnego i śmierci. Nazwa Fomoraig oznaczać może podmorskich gigantów.
Do generacji tej należeli: Balor - cyklop, który miał zdolność niszczenia wszystkiego, na czym spoczęło jego spojrzenie, a do podniesienia jego powieki potrzeba było czterech ludzi; Elatha - ojciec Bresa i Ogmy, prawdopodobnie bóg wiedzy; Bres, którego nowa generacja wybrałą w pewnym czasie na swego króla, co ma symbolizować okresowy triumf ciemności nad światłem; Indech - syn bogini Domnann, królowej świata podziemnego; Tethra - mąż bogini wojny, władca umarłych; Net - bóg wojny, dziedek Balora i mąż Nemy, bogini wojny.
Drugą generacją byli Tuatha De Danann - Plemię Bogini Danu, występują też pod nazwą Fir Dea - Ludzie Bogini lub Tuatha Dea - Plemię Bogini. W wyniku pewnych przemian, Tuatha De Danann stali się bogami wojującymi. W przekazach, jakie dotrwały do wspólczesności mamy do czynienia ze znacznie uczłowieczonymi bóstwami, jednak zachowali oni swoje nadrzyrodzone moce, takie jak niezwykła moc i nieśmiertelność. Najwyższe stanowisko piastowała oczywiście matka rodu. Danu była zrówno boginią urodzaju, jak i świata podziemnego. Składano jej najprawdopodobniej ofiary z ludzi.
Dagda
Dobry Bóg lub Dobra Ręka (w znaczeniu zręczna). Znany jest też pod imionami takimi jak Cera (Stwórca) i Ruaidh Rofhessa (Czerwonowłosy Doskonałej Wiedzy). Był bogiem druidów, uosobieniem doskonałości i tajemnej , doskonałej wiedzy. Posiadał kocioł, którego zawartość nigdy się nie wyczerpywała, dwa wieprze, z których jeden był zawsze żywy a drugi gotowy do spożycia i drzewa zawsze obsypane owocami. Świadczyć to musi, że był również bóstwem obfitości. Dodatkowo był właścicielem magicznego kija lub maczugi, którą zabijał, ale jednocześnie odradzał zabitego. Niektórzy badacze identyfikują tego boga z iryjskim Cromm Cruaich, co oznacza Głowa Grobowca lub Głowa Skrwawiona. Podczas święta Samhain ofiarowywano mu co trzeciego syna, zraszając krwią ołtarz i zakopująć poćwiartowane członki dzieci w różnych częściach pól w celu zagwarantowania urodzaju.
Synem Dagdy był detronizujący go Oegnus. Panował on nad wszystkim, co rośnie, nad urodzajem. Razem z bóstwami Mider, Badb i Morrigan chronił ziarno, mleko oraz owoce należące do Tuatha De Danann przed zniszczeniem przez Fomoraigów.
Nuada nazwany został Argentlam - Srebrnoręki, ponieważ rękę straconą w bitwie pod Mag Tured zastąpiono srebrną protezą. Był bóstwem światła i rozwoju, walczącym przeciwko siłom zła. Uważa się, że początkowo był bóstwem wody.
Manannan, syn Lera (brytyjskiego Llyra) był bogiem morza symbolizowanym przez fale, władcą iryjskiego raju i Plemienia Bogini. Miał nadnaturalną moc stawać się niewidzialnym i nieśmiertelnym.
Lug
heros, Posługiwał się jedynie jedną ręką, mimo to dzielnie pomagał Ludziom Bogini w walce z Fir Bolg. Występuje w mitach równiez jako twórca kultury - Mistrz Wszech Sztuk (Samildanach). Nuada zrzekł się na jego korzyść tronu. Święto ku jego czci obchodzono w Lyonie (Lugdunum, czyli w mieści Luga) w wigilię 1 sierpnia. Święto to nosiło nazwę Lugnasad (święto lub wesele Luga).
Nuada nazwany został Argentlam - Srebrnoręki, ponieważ rękę straconą w bitwie pod Mag Tured zastąpiono srebrną protezą. Był bóstwem światła i rozwoju, walczącym przeciwko siłom zła. Uważa się, że początkowo był bóstwem wody.
Manannan, syn Lera (brytyjskiego Llyra) był bogiem morza symbolizowanym przez fale, władcą iryjskiego raju i Plemienia Bogini. Miał nadnaturalną moc stawać się niewidzialnym i nieśmiertelnym.
Lug
heros, Posługiwał się jedynie jedną ręką, mimo to dzielnie pomagał Ludziom Bogini w walce z Fir Bolg. Występuje w mitach równiez jako twórca kultury - Mistrz Wszech Sztuk (Samildanach). Nuada zrzekł się na jego korzyść tronu. Święto ku jego czci obchodzono w Lyonie (Lugdunum, czyli w mieści Luga) w wigilię 1 sierpnia. Święto to nosiło nazwę Lugnasad (święto lub wesele Luga).
Dian Cecht
bóg medycyny, po bitwie pod Mag Tured leczył rannych przy źródle zdrowia, był również jednym z licznych bóstw gorących źródeł, jak Borvo.
Goibniu
Kowal, obdarzony wiedzą tajemną i uzdolnieniami magicznymi, co uznawane było przez Celtów za dziedzinę właściwą kowalom właśnie. Głównym zadaniem tego boga było wykuwanie broni dla innych bóstw i przygotowywanie biesiad.
Niezwykle ciekawa i ważna jest trójca bogiń wojny: Morrigan, Neman i Macha. Wszystkie trzy symbolizaowała Badb, wyobrażana jako złowróżbny kruk pola bitwy. Podobno każdy wojownik, któremu podczas walki na ramieniu usiadł kruk, miał zginąć tego dnia.
Inni bogowie
Celtowie czcili również wiele innych bóstw, o których wiemy niewiele więcej prócz ich imion. Pośród nich byli: bogini Brigit (lub Brigid), córka Dagdy; boginie natury takie, jak Tailtiu i Macha, czy bogini koni, Epona. Wśród bogów płci męskiej byli m.in. Cu Roi oraz nieśmiertelny piwowar, Goibniu.
Bardzo starym bogiem jest na pewno Cernunnos (Rogaty), lecz wiemy o nim niewiele. To prawdopodobnie jego wizerunek znajduje się na srebrnej misie znalezionej w duńskim Gundestrup, datowanej na pierwszy lub drugi wiek przed naszą erą. Rzymski pisarz Lukan (pierwszy wiek naszej ery) wymienia bogów o imionach: Taranis, Teutates i Esus, jest jednak niewiele dowodów pochodzenia celtyckiego, które świadczyłyby o tym, iż byli oni ważnymi bóstwami.
Niektórzy z tych bogów i bogiń mogli być wariantami innych. Na przykład Gallo-Romańska bogini koni, Epona, mogła przeistoczyć się w walijską boginię Rhiannon czy najbardziej czczoną w Ulsterze Machę. Wyznawcy religii politeistycznych, ku niezadowoleniu badaczy, rzadko porządkowali swoje panteony czy utrzymywali w nich ład.
bóg medycyny, po bitwie pod Mag Tured leczył rannych przy źródle zdrowia, był również jednym z licznych bóstw gorących źródeł, jak Borvo.
Goibniu
Kowal, obdarzony wiedzą tajemną i uzdolnieniami magicznymi, co uznawane było przez Celtów za dziedzinę właściwą kowalom właśnie. Głównym zadaniem tego boga było wykuwanie broni dla innych bóstw i przygotowywanie biesiad.
Niezwykle ciekawa i ważna jest trójca bogiń wojny: Morrigan, Neman i Macha. Wszystkie trzy symbolizaowała Badb, wyobrażana jako złowróżbny kruk pola bitwy. Podobno każdy wojownik, któremu podczas walki na ramieniu usiadł kruk, miał zginąć tego dnia.
Inni bogowie
Celtowie czcili również wiele innych bóstw, o których wiemy niewiele więcej prócz ich imion. Pośród nich byli: bogini Brigit (lub Brigid), córka Dagdy; boginie natury takie, jak Tailtiu i Macha, czy bogini koni, Epona. Wśród bogów płci męskiej byli m.in. Cu Roi oraz nieśmiertelny piwowar, Goibniu.
Bardzo starym bogiem jest na pewno Cernunnos (Rogaty), lecz wiemy o nim niewiele. To prawdopodobnie jego wizerunek znajduje się na srebrnej misie znalezionej w duńskim Gundestrup, datowanej na pierwszy lub drugi wiek przed naszą erą. Rzymski pisarz Lukan (pierwszy wiek naszej ery) wymienia bogów o imionach: Taranis, Teutates i Esus, jest jednak niewiele dowodów pochodzenia celtyckiego, które świadczyłyby o tym, iż byli oni ważnymi bóstwami.
Niektórzy z tych bogów i bogiń mogli być wariantami innych. Na przykład Gallo-Romańska bogini koni, Epona, mogła przeistoczyć się w walijską boginię Rhiannon czy najbardziej czczoną w Ulsterze Machę. Wyznawcy religii politeistycznych, ku niezadowoleniu badaczy, rzadko porządkowali swoje panteony czy utrzymywali w nich ład.
